Tez-Koop-İş İnceleme Sonuçları:
TOPLU İŞ İLİŞKİLERİ KANUN TASARISINDA YER ALAN DEĞİŞİKLİKLER:
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik verdiği beyanatta, 2821 Sayılı Sendikalar ve
2822 Toplu İş Sözleşmesi Grev Lokavt Kanunlarının Toplu iş ilişkileri kanunu olarak
birleştirildiğini yapılan değişikliklerin Bakanlar kurulu imzasından çıktığını, bayramdan sonra
TBMM’ye geleceğini, iş güvenliği ile ilgili müstakil bir yasa taslağının da hazırlandığını, bayram
sonrası taraflarla son şeklinin verilip, bakanların imzasına açılacağını ifade etti.
Aşağıda Toplu iş ilişkileri kanunu ile getirilen değişiklikleri kısa başlıklar halinde bulacaksınız.
Genel olarak söylemek gerekirse Toplu İş İlişkileri Kanun Tasarısı, ile sendikaların işkolu
esasına göre kurulmaları sistemi ve “aynı iş kolunda ve aynı zamanda birden çok sendikaya
üye olunamayacağı” esası (m. 17) korunurken, ehliyet barajı % 0,5’e, işletme düzeyinde
toplu iş sözleşmelerinde yetki barajı ise % 40’a indirilmektedir. Tasarının getirdiği en önemli
yenilik sendika yönetici ve temsilcilerine tanınan tam iş güvencesidir. Öte yandan
sendikaların iç işlerini belirleme hakkı demokratik esas ve usullere aykırı olmamak üzere
tüzüklere bırakılarak bu konuda yeni bir adım atılmıştır.
İŞÇİ, İŞVEREN, İŞYERİ KAVRAMLARI (m.2/2)
Taslağının tanımlar başlıklı 2. maddesinde işçi, işveren ve işyeri kavramları bakımından 4857
sayılı iş kanununu atıf yapılmaktadır. İş kanununda işçi, hizmet akdi ile çalışanlardır. Çırakların
ve stajyerlerin işverenle ilişkileri hizmet akdi sayılmadığından sendika üyesi olamamakta, İş
Kanunu, sendikalar kanunu ve toplu iş sözleşmesi hükümlerinden yararlanamamaktadırlar.
Çırak ve stajyerler bu kapsama alınmalıdır.
ÇERÇEVE VE GRUP TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİ TANIMLANMIŞTIR. (m.2/1-b,ç, 35/3, 37/3)
Çerçeve sözleşme, Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işçi ve işveren
konfederasyonlarına bağlı işçi ve işveren sendikaları arasında işkolu düzeyinde sadece kendi
üyelerini kapsayan ve mesleki eğitim, iş sağlığı ve güvenliği, sosyal sorumluluk ve istihdam
politikalarına ilişkin düzenlemeleri içeren sözleşme olarak tanımlanmış ve toplu iş
sözleşmelerinin varsa çerçeve sözleşmeye aykırı olamayacakları hükme bağlanmıştır.
Grup toplu iş sözleşmeleri ise bir işçi sendikası ile bir işveren sendikası arasında, tarafların
anlaşması ile, birden çok üye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerleri ve işletmeleri
kapsayan toplu iş sözleşmesi olarak belirlenmiştir.
İŞKOLU, İŞYERİ VE MESLEK SENDİKALARI (m.4,5,8/c,42)v
2821 sayılı yasanın 3/3 maddesindeki meslek veya işyeri esasına göre işçi sendikası
kurulamaz hükmü tasarı da yer almamaktadır. Ancak Tasarı bu haliyle İşkolu esasına
dayanmaktadır.
İŞKOLLARI 28’DEN 18’E İNDİRİLMİŞTİR. (m.4/1)
Tasarı Sendikamızın faaliyette bulunduğu işkolunu, 09 numaralı Ticaret, Büro, eğitim ve güzel
sanatlar iş kolu olarak belirlemektedir. İşkollarına girecek işlerin nelerden oluştuğu
çıkarılacak bir yönetmelikle açıklanacaktır.
YÜZDE 10 BARAJI İNDİRİLMEKTEDİR. YETKİ BARAJI İŞLETME TOPLU İŞ SÖZLEŞMELERİ İÇİN
%40 OLARAK BELİRLENMİŞTİR. (m.42)
Tasarının 42. maddesi ile ehliyet barajı binde 5’e, yetki barajı işletme düzeyinde %40
indirilirken, işyerleri için yarıdan fazla esası korunmaktadır.
Esasen baraj sistemi güçlü, etkin, mücadeleci sendikalar yaratmamış, tersine 2821 ve 2822
sayılı yasaların yürürlükte olduğu 24 yıl boyunca, esnek çalışma biçimlerinin de etkisi ile
işçileri sendikalardan uzaklaştıran bir süreç yaşanmıştır.
Yüzde 10 barajı, ILO ’nun 98 sayılı Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı Sözleşmesi’ne
aykırıdır. Bu husus 1984 yılından beri Uluslararası Çalışma Örgütü komite, konferans
raporlarında eleştirilmiş, Avrupa Birliği Komisyonu İlerleme Raporlarında, sürekli olarak dile
getirilmiştir. AB'ye sunulan Ulusal Programda yüzde on barajının kaldırılacağı hükümet
tarafından taahhüt edilmiştir.
İŞKOLU TESPİT KARARLARINA KARŞI AÇILAN DAVALAR, YETKİ İŞLEMLERİNDE VE YETKİ
TESPİT DAVALARINDA BEKLETİCİ SEBEP SAYILMAYACAK. (m. 5/2)
İşyerinde veya işletmede yürürlükte bulunan bir toplu iş sözleşmesi varsa veya yeni dönem
yetki süreci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki dönem için geçerli olacak, İşkolu
tespit talebi ve buna ilişkin açılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında
bekletici sebep sayılmayacaktır.
KURUCULARDA TÜRK VATANDAŞI OLMA ŞARTI KALDIRILMAKTADIR. (m.6/1)
Avrupa Birliği mevzuatına uyum çerçevesinde yapılan değişiklik ile sendika kurucusu
olabilmek için Türk vatandaşı olma koşulu aranmayacaktır.
YÖNETİCİLER, KURULUŞUN VE ŞUBENİN YÖNETİM KURULU ÜYELERİDİR. (m.2/1-L)
Sendikanın organları genel kurulş yönetim kurulu, denetim ve disiplin kurulu olarak sayılmış
Kuruluşlar ihtiyaca göre başka organlar da kurabileceklerdir.
Ancak 2821 sayılı yasanın 9 maddesinde yer alan ‘zorunlu organlar’ ifadesi kullanılmamış ve
bu organlara zorunlu organların görev yetki ve sorumlulukları devredilmez ifadesine yer
verilmemiştir. Kuruluşun organları; genel kurul yönetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin
kuruludur. 2821 deki gibi zorunlu organlar olduğu belirtilmemişse de zorunlu organlar
olduğunda şüphe yoktur.
Kuruluşlar ihtiyaca göre başka organlar da kurabileceklerdir.
Ancak bu organlara zorunlu organların görev, yetki ve sorumluluklarının
devredilemeyeceğine dair hükme tasarıda yer verilmemiştir. Genel kurulun tasarının 11.
maddesinde belirtilen görev ve yetkilerinin diğer organlara devri söz konusu değilse de
yönetim, denetim ve disiplin kurulunun ve ihtiyaca göre kurulacak diğer organların görev ve
yetkileri tüzükle belirlenebilecektir
2821 Sayılı yasanın 9/6 fıkrasında yer alan “Bu Kanunun uygulanmasında yönetim ve denetim
kurulu üyeleri yönetici sıfatını taşırlar.” hükmü tasarı da yer almamıştır. Yöneticiler sendika
üst kuruluş ve şube yönetim kurulu üyeleridir. Md 2/L
YÖNETİM, DENETİM VE DİSİPLİN KURULLARININ GÖREV YETKİ VE SORUMLULUKLARI
TÜZÜKLERE BIRAKILMIŞTIR. (m.9,30)
Sendika ve Konfederasyonların yönetim, denetim, disiplin kurullarının üye sayısı 5 ten az 9
dan fazla, şubelerin ise 3 ten az 5’ten fazla olamayacaktır.
Yönetim, denetim, disiplin kurullarının görev ve yetkileri tamamen sendika tüzüklerine
bırakılmıştır.
Uluslararası çalışma örgütünün sendika özgürlüğüne ve örgütlenme hakkının korunmasına
ilişkin 87 nolu sözleşmesine uygun olarak, yönetim denetim ve disiplin kurullarının görev
yetkileri tüzüklere bırakılmış; sendikalara demokratik esaslara aykırı olmamak üzere iç işlerini
tüzüklerinde belirleme hakkı tanınmıştır. Ancak kurulların üye sayıları asgari ve azami olarak 3/9
belirlenmiştir. Bu nedenle 2821 sayılı yasanın 16-19 maddelerindeki yönetim, denetim ve
disiplin kurullarına ilişki düzenlemeler tasarıda yer almamıştır.
Ancak kurulların üye sayıları hususundaki düzenlemenin de tüzüklere bırakılması sendika
özgürlüğüne ve örgütlenme hakkının korunmasına ilişkin ilkelere uygun bir düzenleme
olacaktır.
DİSİPLİN KURULU ÜYELERİ DE KENDİ GENEL KURULLARINA DOĞAL DELEGE OLARAK
KATILABİLECEKLERDİR. (m.10/1)
TÜZÜK DEĞİŞİKLİĞİNDE YÖNETİM KURULUNUN YETKİSİ (m.11/b)
Tasarıda, yapılacak ilk genel kurula sunulmak ve geçmişe etkili olmamak kaydıyla ilgili
makamlarca veya mahkemelerce yasaya aykırı görülerek düzeltilmesi istenen tüzük
değişiklikleri için yönetim kuruluna yetki verilmesi kabul edilmektedir.
ŞUBE AÇMA, BİRLEŞTİRME VEYA KAPATMA, KONUSUNDA YÖNETİM KURULUNUN YETKİSİ
(m.11/ğ)
2821 sayılı yasada bu yetki sadece açma konusunda ile sınırlı olarak düzenlenmişti. Tasarı da
açma gibi birleştirme ve kapatma konusunda da Yönetim kuruluna yetki verilebileceği kabul
edilmektedir.
SENDİKA GENEL KURULLARININ ÜYELERLE VEYA DELEGELERLE YAPILMASI SENDİKA
TÜZÜKLERİNE BIRAKILMIŞTIR. (m.10)
2821 sayılı yasanın Genel kurulların oluşmasını düzenleyen 10. Maddesi tasarıya
sadeleştirilerek alınmıştır. Tasarı da şube genel kurullarının şube faaliyet alanındaki işçi sayısı
500 ü aştığı taktirde delegelerden oluşacağına, şube delege sayısının 100 den az 250’den
fazla olmayacağına ilişkin hükme yer verilmemiştir. Aynı şekilde sendika genel kurulunun
delegelerle yapılması için getirilen 1000 üye ve genel kurulu için öngörülen 200 den az 500
fazla olmamak koşulları tamamen kaldırılmıştır. Bu hususlar tüzükte belirlenecektir.
Seçilecek delege sayılarının belirlenmesi de tüzüklere, dolayısı ile genel kurulların iradesine
bırakılmaktadır.
ÜYELİK İÇİN ÖNGÖRÜLEN 16 YAŞINI DOLDURMUŞ OLMAK ŞARTI “15 YAŞINI DOLDURMUŞ
OLMAK” ÜZERE İNDİRİLMEKTEDİR. (m.17)
SENDİKAYA ÜYELİK İÇİN NOTER ŞARTI KALDIRILMAKTADIR. (m.17/5,19/2)
Üyelik başvuruları ve istifalar e-devlet üzerinden yapılacak, istifalar elektronik ortamda eş
zamanlı olarak bakanlığa ve sendikaya ulaşacaktır.
Üyeliğin reddi dava konusu yapılırsa, mahkemenin davacı lehine karar vermesi durumunda
üyeliğin mahkeme kararının kesinleştiği tarihte kazanılmış sayılacağı tasarıda hükme
bağlanmaktadır.
ÜYELİK AİDATINDA SINIR KALKMIŞTIR. ÜYELİK AİDATI MİKTARININ BELİRLENMESİ SENDİKA
TÜZÜKLERİNE BIRAKILMIŞTIR. (m.18)
Aylık üyelik aidatını işçinin bir günlük çıplak ücreti ile sınırlandıran hüküm kaldırılmakta ve
üyelik aidatının miktarı kuruluşların tüzüklerinde belirtilen usul ve esaslara göre genel kurul
tarafından tespit edilecektir.
DAYANIŞMA AİDATI ÜYELİK AİDATI MİKTARI KADARDIR. (m.40/3-4)
DAYANIŞMA AİDATI ÖDEMEK SURETİYLE YARARLANMA GEÇMİŞE YÖNELİK OLMAMAK
ÜZERE DÜZENLENMİŞTİR.
Dayanışma aidatı ödemek suretiyle toplu iş sözleşmesinden yararlanma talep tarihinden
geçerlidir. İmza tarihinden önceki talepler imza tarihi itibariyle hüküm doğurur.
Üye olmayanların, geriye etkili hükümler taşıyan toplu iş sözleşmelerinden, geçmişe dönük
olarak yararlanamayacaklarına ilişkin yerleşik Yargıtay kararları yasa hükmü haline getirilmiş
uygulamadaki tereddütler giderilmiştir.
AİDATLARIN KAYNAKTAN KESİLMESİ UYGULAMASI (CHECK-OFF) DEVAM ETMEKTEDİR.
(m.18/3)
Halen uygulanan “check off” sistemi, yani sendika üyelik aidatının işverence işçi ücretinden
kesilerek sendikaya gönderilmesi sistemi tasarıda aynen yer almaktadır.
SENDİKANIN ÜYELERİNİ YARGI MAKAMLARI ÖNÜNDE TEMSİLİNDE KOLAYLIK. (m.26/1)
Sendikalar üyelerini temsilen dava açmaya ve yürütmeye yetkilidirler. Ancak bu yetki üyelik
sona erince geçersiz hale gelmekteydi. Tasarıda yer alan bir hükümle yargılama sürecinde
üyeliğin sona ermesi bu ehliyeti etkilemeyecektir.
SENDİKA TEMSİLCİLERİ VE İŞ İLİŞKİSİ DEVAM EDEN SENDİKA, ÜST KURULUŞ VE ŞUBE
YÖNETİCİLERİNE TAM İŞ GÜVENCESİ GETİRİLMEKTEDİR. (m.24)
Getirilen düzenlemede işverenin, mahkemece işe iade edilen temsilciyi işe başlatması
zorunlu hale getirilmiştir. Başlatmaması halinde iş ilişkisinin devam ettiği kabul edilerek
ücreti ve diğer hakları ödenmeye devam edilecektir. Ayrıca İşe iade halinde temsilciye fesih
tarihi ile kararın kesinleşmesi tarihi arasındaki ücret ve diğer hakları eksiksiz ödenecektir.
İşçi 6 işgünü içinde işe başlatılması istemiyle başvurmazsa iş akdi işçi tarafından feshedilmiş
sayılacaktır.
Bu hüküm yeniden temsilciliğe atanma halinde de uygulanacaktır.
2821 sayılı yasada olduğu gibi, işveren, yazılı rızası olmadıkça işyeri sendika temsilcisinin
çalıştığı işyerini değiştiremeyecek veya işinde esaslı bir tarzda değişiklik yapamayacak, aksi
halde değişiklik geçersiz sayılacaktır .
İşverenle iş ilişkisi devam eden kuruluş ve şube yöneticileri de tasarıdaki bu madde ile
teminat kapsamına alınmışlardır.
İŞYERİ TEMSİLCİLERİNİN İŞTEN ÇIKARILMASI HALİNDE İŞÇİ YANINDA SENDİKAYA DA DAVA
AÇMA HAKKI TANINMIŞTIR. (m.24/1)
SENDİKA ÖZGÜRLÜĞÜ GÜVENCESİ, İŞ GÜVENCESİNDEN AYRI OLARAK HÜKMEDİLECEK
SENDİKAL TAZMİNATLA GÜÇLENDİRİLMİŞTİR. (m.25)
Sendikal nedenlerden dolayı iş sözleşmesinin feshi hallerinde işe iade davası açmak için “otuz
işçi ve altı aylık çalışma süresi” koşulları aranmayacaktır.
Sendikal tazminat nedeniyle iş akdi feshedilen işçi, en az 4 aylık ücreti ve 1 yıldan az olmamak
üzere sendikal tazminat talep edebilmektedir. Bir başka ifade ile diğer nedenlerle yapılan
fesihlerin mahkemece iptali halinde, en çok 8 aya kadar olan iş güvencesi tazminatı, 1 yıldan
az olmamak üzere sendikal tazminata dönüşmekteydi.
Taslaktaki düzenlemede ile işe iade kararı alan işçi, en az 4 aylık ücreti ve en çok 8 aya kadar
iş güvencesi tazminatı yanında 1 yıllık ücret tutarından az olmamak üzere sendikal tazminat
da talep edilebilecektir.
Sendikal tazminat talebi, işçinin başvurusu, işverenin işe başlatıp başlatılmaması şartına
bağlanmamıştır. İşçi işe iade davası açmasa bile ayrıca sendikal tazminat talebinde
bulunabilecektir.
PROFESYONEL SENDİKA YÖNETİCİLERİNİN İŞ SÖZLEŞMESİ ASKIDA KABUL EDİLEREK KONU
SAĞLAM ESASLARA BAĞLANMIŞTIR. (m.23)
Yargı kararlarında, profesyonel sendika yöneticiliği süresince iş sözleşmesinin ‘askıda’ olduğu
kabul edilmemekteydi. Görevi sona eren profesyonel sendika yöneticilerinin işe
başlatılmaması halinde, 2821 sayılı yasanın 29. maddesinde yer alan "zorundadır" sözcüğü
esas alınarak kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanacağı kabul ediliyordu. Tasarı askı
konusundaki belirsizliğe son vermiştir.
Yönetim kurulunda görev aldığı için çalıştığı işyerinden ayrılan yöneticinin iş sözleşmesi
askıda kalır. Yönetici dilerse işinden ayrılabilir. İşten ayrılmayı tercih eden yönetici kıdem
tazminatını ayrılmaya karar verdiği tarihteki emsal ücret üzerinden alır.
İş sözleşmesi askıya alınan yönetici, görevinin sendikanın tüzel kişiliğinin sona ermesi, seçime
girmemek, yeniden seçilmemek veya kendi isteği ile çekilmek suretiyle sona ermesi halinde,
sona erme tarihinden itibaren bir ay içinde ayrıldığı işyerinde işe başlatılmak üzere işverene
başvurabilecektir. İşveren, talep tarihinden itibaren bir ay içinde bu kişileri o andaki
koşullarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır.
Bu kişiler süresi içinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sözleşmeleri işverence feshedilmiş
sayılır.
Yukarıda sayılan nedenler dışında yöneticilik görevi sona eren sendika yöneticilerine ise
başvuruları halinde işveren tarafından kıdem tazminatları ödenecektir. Ödenecek
tazminatların hesabında, işyerinde çalışılmış süreler göz önünde bulundurulacak ve fesih
anında emsalleri için geçerli olan ücret ve diğer hakları esas alınacaktır
Tasarı da 2821 deki hükme yer verilmediğinden, görevleri ile ilgili fiillerden dolayı hüküm
giymeleri nedeniyle görevleri son bulanlar da bu haktan yararlanabileceklerdir.
Ayrıca İş kanundaki iş güvencesi, işe iade hükümlerinden de yaralanabilmeleri için iş
kanunlarından doğan hakları saklıdır denilmek suretiyle açık hükme bağlanmıştır.
GEÇİCİ İŞSİZLİĞİN SENDİKA ÜYELİĞİNİ ETKİLEMEYECEĞİ SÜRE YARGI KARARLARINA GÖRE 1
YIL OLARAK BELİRLENMİŞTİR. (m.19/8)
Tasarıda üyenin kesintisiz bir yılı geçmemek üzere işsiz kalmasının üyeliğini etkilemeyeceği
düzenlemesine yer verilmektedir.
2821 sayılı Sendikalar Kanunu’nun 24. maddesinin son fıkrasında geçici işsizlik halinin sendika
üyeliğini etkilemeyeceği belirtilmekle birlikte, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin uygulaması bir
yıldan daha fazla bir süre aynı işkoluna giren bir işte çalışmamış olan işçinin sendika
üyeliğinin sona ereceği şeklindeydi.
TÜZÜKLERE SENDİKA TEMSİLCİSİNİN SEÇİMLE BELİRLENMESİNE İLİŞKİN HÜKÜM
KONULABİLECEKTİR. (m.27/2)
OLAĞAN GENEL KURULLAR EN GEÇ DÖRT YILDA BİR YAPILMAK ZORUNDADIR. (m.12/2)
Olağan genel kurul en geç dört yılda bir toplanır. Erken olağan genel kurul toplanması
mümkün hale getirilmiştir. Tabii tüzükte bu konuda minimum bir süre de öngörülebilecektir.
OLAGANÜSTÜ GENEL KURULA ÇAĞRI PROSEDÜRÜ YENİDEN DÜZENLENMİŞTİR. (m.12/4)
Olağanüstü genel kurul, yönetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gördüğü hallerde
yapılacaktır.
Olağanüstü genel kurul, genel kurul üye veya delegelerinin beşte birinin yazılı isteği üzerine
altmış gün içinde toplanır. Üye veya delegelerin beşte birinin talep ettikleri hususların
olağanüstü toplantıda görüşülmesi zorunludur. Talep tarihi itibariyle olağan genel kurul
toplantı tarihine altı aydan az bir süre kalması halinde olağanüstü genel kurula gidilemez;
ancak talebe konu olan hususlar olağan genel kurul toplantı gündemine alınır . Genel kurula
çağrı yönetim kurulu tarafından yapılır.
Esas olarak 2821 sayılı yasanın 12/4 maddesi korunduğundan, sendika yönetim kurulunun
olağanüstü genel kurul taleplerinin gerekçelerini değerlendirerek reddetme hakkı
bulunmaktadır. Redde veya olağanüstü genel kurulun yapılmasına dair kararların yargı
organlarınca Medeni Kanunun 2. maddesi gereğince denetlenmesi yolu açıktır. Yargıtay
içtihatları da bu yöndedir.
OLAĞAN VE OLAĞANÜSTÜ GENEL KURUL TOPLANMASINA İLİŞKİN HÜKÜMLERE AYKIRILIK;
İŞTEN ELÇEKTİRME VE KAYYUM TAYİNİ. (m.12/6)
Gerek olağan gerek olağanüstü genel kurul toplanmasına ilişkin hükümlere aykırı hareket
eden kuruluş veya şube yönetim kuruluna; kuruluşun üyelerinden birinin veya durumu tespit
eden Bakanlığın başvurusu üzerine iş davalarına bakmakla görevli mahalli mahkeme kararıyla
işten el çektirilir. Bu takdirde mahkeme genel kurulu kanun ve tüzük hükümlerine göre en
kısa zamanda toplamak ve yeni yönetim kurulu seçilinceye kadar cari işleri yürütmekle
görevli olmak üzere Medeni Kanun hükümleri gereğince bir veya üç kayyım tayin edecektir.
GENEL KURUL VE DELEGE SEÇİMLERİNE KARŞI AÇILACAK İPTAL DAVALARI (m.15/2,16/2)
Delege ve genel kurul seçimlerine yapılacak itirazlar sistemli bir şekilde düzenlenmiştir.
Genel kurul dışında yapılan delege seçimlerine (şube delege seçimleri) yapılacak itirazlar
tasarının 16. maddesinde düzenlenmiştir. 2821 de bu hususa ilişkin açık bir hüküm
bulunmamaktadır. Yargıtay kararlarında genel kurul dışında yapılan delege seçimlerine
itirazın, (1) ay içinde dava yoluyla iş mahkemesine yapılabileceği kabul edilmekteydi.
Delege seçimlerine İtiraz süresi 2 günlük hak düşürücü süreye bağlanmış, yerel mahkemenin
vereceği kararın kesin olduğu belirtilmiştir. İş mahkemesi İptal yönünde karar verdiği taktirde
seçimler 15 gün içinde yenilenecektir.
Tasarıda Genel Kurul seçimlerine itiraz prosedürü, 2821’in 52. maddesinin muadilidir. İtiraz
süresi seçim sonuçlarının ilanı tarihinden itibaren 1 ay olarak açık bir düzenlenmeye
kavuşturulmuştur. Bilindiği gibi (1) aylık süre 2821 de yer almamakta, Medeni Kanun ve
Dernekler Kanununa yapılan atıf nedeniyle uygulanmaktaydı.
Ancak İptal kararı verilmesi halinde mahkeme, seçimleri yapmak ve yeni yönetim kurulu
seçilinceye kadar cari işleri yürütmekle görevli olmak üzere kayyım tayin edecektir.
GENEL KURUL SEÇİMLERİNDE UYGULANACAK ESASLAR VE SEÇİM KURULUNUN YETKİSİ
KORUNMUŞTUR. (14. Madde)
Sandık kurulunda görev alacaklar için 10 yıllık devlet memuru olma şartı kaldırılmıştır.
Genel kurul görüşme ve seçimlerinin Cumartesi, Pazar günlerinde yapılması zorunluluğu
kaldırılmıştır.
2821 sayılı yasanın “Genel kurullarca yapılacak seçimlerde aday olanların listeleri birlikte
veya organlara göre ayrı ayrı olmak üzere başkanlık divanınca yeteri kadar düzenlenerek ilgili
seçim kurulu başkanına mühürlenmek üzere verilir.” Hükmünü içeren 8. fıkrası kaldırılmıştır.
Tasarıda yer alan “Oylar, oy verme sırasında sandık kurulu başkanı tarafından verilen adayları
gösterir seçim kurulu başkanlığınca mühürlenmiş listedeki isimlerin işaretlenmesi suretiyle
kullanılır .” hükmü farklı gruplara ait isimlerin tek listede yer alması esasının korunduğu
düşünülmektedir.
İŞYERİ TEMSİLCİLERİ İÇİN KURUCULARDA ARANAN KOŞULLAR KALDIRILMIŞTIR. (m.27)
SENDİKA VE ÜST KURULUŞLARIN MALİ DENETİMİ YEMİNLİ MALİ MÜŞAVİRLERCE
YAPILACAKTIR. (m.30/2)
Kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin her genel kurul dönemine ilişkin mali denetimi 3568
sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanununa göre denetim
yetkisine sahip yeminli mali müşavirlerce yapılır. Bu denetimin yapılmış olması, denetim
kurulunun yükümlülüğünü ortadan kaldırmamaktadır.
BAKANLAR KURULU’NUN GREV ERTELEME YETKİSİ DURMAKTADIR. (m.63)
Grevin ertelenmesi idari bir kararla değil mahkeme kararı olmalıdır.
Yasağın bulunduğu işler, yerler ve geçici yasaklara ilişkin 2822 de yer alan 29, 30 ve 31.
Maddeler bir kaç küçük değişiklikle tasarıda 63. Madde içinde toplanmıştır
GREV HAKKININ TANIMI DEĞİŞTİRİLMEMİŞTİR. (m.59)
Tasarı grevin tanımı konusunda eski hükümleri muhafaza etmektedir. Hak grevi, genel grev,
dayanışma grevi yasal bir hak olarak tanınmalıdır. Konfederasyonların da grev kararı alma ve
uygulama yetkisi olmalıdır.
GREV YANINDA BARIŞÇIL TOPLU EYLEM TÜRLERİNE TASARIDA YER VERİLMEMEKTEDİR.
(m.59/2-3)
Kanun dışı grev ve lokavtın tanımı yapılırken 2822 sayılı 25. maddesi 3. fıkrası aynen
tekrarlanmıştır. Ülkemizin taraf olduğu Avrupa Sosyal Şartı’ nın toplu pazarlık hakkını
düzenleyen 6. maddesi 4. bendinde “Menfaat uyuşmazlığı durumunda çalışanların ve
işverenlerin, daha önce yapılan toplu sözleşmelerden doğabilecek yükümlülüklere bağlı olmak
koşuluyla grev hakkı dahil, toplu eylem hakkını tanır.” hükmü yer almaktadır. Avrupa Sosyal
Şartı ile tanınan “toplu eylem hakkı” ve Avrupa insan hakları mahkemesinin kararları ile
kabul edilen barışçı toplu eylem türlerine yer verilememiş olması önemli bir eksikliktir.
GREV SIRASINDA PANKART ASILMASI VE ÇADIR KURULMASINA İLİŞKİN YASAKLAR
KALDIRILMAKTADIR. (m.64)
Bilindiği gibi mevcut yasal sistemde "Bu işyerinde grev vardır" ibaresinin dışında, grev yapılan
işyerleri ve çevresine afiş, pankart gibi ilan vasıtalarını asmak veya yazılar yazmak ; işyeri ve
çevresinde grevciler veya grev gözcüleri için işçiler veya işçi sendikası tarafından kulübe,
baraka ve çadır gibi barınma vasıtaları kurulması yasaktır.
ÖZEL RADYO VE TELEVİZYON KURMA (m.80/1)
6112 sayılı Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkındaki Kanun 'un 19
uncu maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinde yer alan "sendikalar" ifadesi çıkarılmak
suretiyle sendikaların özel radyo ve televizyon kurabilmelerine imkan tanınmaktadır.
KURULUŞLAR BU KANUNUN YAYIMI TARİHİNDEN İTİBAREN BİR YIL İÇİNDE GENEL
KURULLARINI YAPARLAR VE TÜZÜKLERİNİ DEĞİŞTİRECEKLER. (Geçici m.1)
Tasarı kanunlaştığı taktirde sendika ve üst kuruluşlar 1 yıl içinde genel kurullarını yaparak
tüzüklerini yasaya uygun hale getirecekler.
YÖNETMELİKLER
2821 ve 2822 sayılı Kanunlara göre çıkarılmış bulunan tüzük ve
yönetmeliklerin bu Kanun hükümlerine aykırı olmayan hükümleri yenileri çıkarılıncaya kadar
yürürlükte kalır.
İş koluna giren işlerin neler olduğu (m.4/3), üyeliğin kazanılması ile üyeliğin sona ermesine
ilişkin usul ve esaslar (m.19/10) ile üye aidatının tahsiline ilişkin usul ve esaslar (m.18/4)
Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeli düzenlenir.
SENDİKALARIN ÜYELİKLERE İTİRAZLARI (Geçici m.2)
Bakanlık, 19. maddede belirtilen yönetmeliğin yayımı tarihinden itibaren altı ay içerisinde
mevcut üyeleri işçi sendikalarına gönderir. Sendikalar, varsa itirazlarını bir ay içerisinde
Bakanlığa bildirir. Bakanlık, itirazları en geç bir ay içerisinde karara bağlar.
BİR YILLIK GEÇİŞ SÜRECİNDE BİNDE BEŞ TEMSİL KOŞULU ARANMAYACAK (Geçici m.4)
Bakanlıkça 2822 sayılı Kanuna göre yayımlanan en son istatistiklerde toplu iş sözleşmesi
yapma yetkisine sahip işçi sendikaları için bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir
yıl süreyle binde beş temsil koşulu aranmaz.
SONUÇ
Tasarı, Kamu oyuna sunulan önceki metinlere nazaran, sistemi altüst etmeyen, mevcut
deneyimlerden edinilen görüşleri ve uygulamalardan doğan bazı eksiklikleri gideren,
Türkiye’nin taraf olduğu Uluslararası Çalışma Örgütü Sözleşmelerinde yer alan sendikal hak
ve özgürlüklerin genel çerçevesine yakınlaştıran değişiklikler içermektedir. Toplu iş ilişkileri
kanun taslağı ülkemizde sendikal yaşamı ILO standartlarına yakınlaştıracak değişiklikler
içermekle birlikte; tasarı, dayanışma grevi, hak grevi, siyasi amaçlı grev, genel grev ve diğer
barışçı eylemler konusundaki tutucu yaklaşımı aşamamıştır. Tasarı bu haliyle sendikal
mücadele alanını genişletmemektedir.